Monumenten

Omdat we het ondertussen allemaal dreigen te vergeten, wordt eerstdaags het holocaustmonument in Berlijn, ontworpen door Peter Eisenman, ingehuldigd. Na “Der Untergang”, de herdenkingen op 8 mei, de boeken en de uitgebreide collectie DVD’s, eindelijk een echt monument. Alsof de concentratiekampen niet voldoende zijn om het nooit meer te vergeten!

Al meer dan 15 jaar geleden werd het idee geopperd en sindsdien heeft men er, met vallen en opstaan, in stilte aan gewerkt. Op een stukje niemandsland tussen Brandenburger Tor en Potsdamer Platz staan 2700 betonblokken in een grasveld symbool voor de slachtoffers. De kritiek bleef niet uit, nog voor er één kubieke meter beton gestort werd. Zonder het gezien te hebben, kan ik me wel inbeelden dat het indrukwekkend is, maar of je die ervaring met de holocaust zal associëren, blijft de vraag.

Eisenman (Amerikaan en jood) is nochtans geen onverdienstelijke architect. Aan de wieg van het postmodernisme in de architectuur was hij vooral de theoreticus die wereldfaam verwierf met zijn deconstructivisme. Gebouwen werden ontworpen vanuit een theoretisch model waarbij een opeenvolging van lagen (layers) de opbouw van een kader voorzag. Zijn gebouwen weerspiegelden die geraffineerde denkwijze en in die zin heeft hij enorm bijgedragen tot analyse en concept in de architectuur. Na de val van de Berlijnse muur was Eisenman één van de internationale architecten die in Berlijn een gebouw mocht ontwerpen in het kader van de heersende bouwwoede aan het voormalige Checkpoint Charlie.

Monumenten zijn natuurlijk niet hetzelfde als gebouwen. Architecten zijn helaas niet altijd in staat om dat in te zien en zich te beperken tot gebouwen. Helaas, want dit monument is lelijk.

In een lang vervlogen verleden opperde ik voor deze plek een aanplanting van enkele bomen en een grondbedekking uit asfalt, met eventueel een fijne markering van de verdwenen muur, niets meer. De symboliek zat hem in het afdekken van de bodem (de ondergrond, de geschiedenis) en de bomen moesten de toekomst suggereren. Na verloop van tijd zouden die bomen domineren en wat er met de ondergrond zou gebeuren, ik weet het niet… maar zeker geen monument.