De tirannie van het raam

Het raam gunt ons een blik op de wereld, netjes ingelijst of afgelijnd. Niet steeds onze wereld, maar naar analogie van het raam, hanteren beeldscherm, televisietoestel en fotoapparaat een opvallend gelijkaardig formaat. Beeldscherm en televisie confronteren ons zelden met het opgelegde formaat omdat we het kader veelal ondergaan. In de fotografie ligt dat enigszins anders omdat we heel regelmatig de beperking ervaren; het menselijk oog reikt veel verder. De afdruk (weergave van een indruk) is hooguit een deel van onze waarneming. Deze vormelijke tirannie dwingt ons creatief om te springen met de beperking en heet opeens cadrage of beeldinstelling.
Recentelijk werd de term (en vorm) breedbeeld geintroduceerd, maar ironisch genoeg biedt het ons geen bredere kijk. Integendeel, het zadelt ons vooral op met onbehagen omdat het dwangmatig de esthetisch verantwoorde verhouding van de eeuwenoude gulden snede verwerpt.
En hoe zit het dan met onze blik door dat raam? Dat wordt al geruime tijd gemonopoliseerd door de architectuur. Het raam onderging een ware metamorfose en geen enkele vorm is nog ondenkbaar. Zonder er ons bewust van te zijn, hebben we onze blik decennia geleden definitief uit handen gegeven en volledig toevertrouwd aan de architecten. Met wisselend succes.
In Schore (West-Vlaanderen) kan je rustig zittend het uitzicht ervaren, terwijl je voor het breedbeeld in Pamel (Brabant) recht moet staan.






De titel, ‘de tirannie van het raam’, is een vrije vertaling van de titel van de tentoonstelling van schilderijen van cineast Peter Greeneway in Gent, ruim 10 jaar geleden. Over deze en andere tiranniën schreef hij later dit essay.